Meslek Rehberi

Seçilen meslek ile ilgi ve yeteneklerinizin uyuşması gerekir. Yetenek doğuştan kalıtımla gelen gizilgüçlere eklenen bilgi ve becerilerle ilgili bir durumdur. Yetenek, eğitim yolu ile bilgi ve beceri kazanma gücünün karakteristik belirtisi sayılan özellikler bütünü olarak tanımlanmaktadır (Kuzgun, 1992). Kuzgun' un belirttiğine göre, yetenek bir kimsenin eğitimden neler kazanabileceğini, ileride neler yapacağını değil, neler yapabileceğini gösterir (1992). Başarı ile yetenek birbirine karıştırılmamalıdır. Başarı bireyin ne yaptığını, yetenek ise neler yapabileceğini gösterir. O yüzden okuldaki başarınız sizin yeteneklerinizmiş gibi algılamak yanlış olur. Okul başarısı yetenek hakkında fikir verebilir ancak yeteneğin kendisi değildir.

Yeteneklerinizi bilmek ilerideki eğitim yaşantınız hakkında fikir verebilir. Örneğin sayısal yeteneği düşük olan bir öğrencinin mühendislik alanlarında başarılı olması zordur hatta mümkün de değildir. Günümüzde öğrencileri bir mesleğe veya üst eğitim kurumların yönlendirmeye çalışan uzmanlar, çocuğun genel ve özel yetenekleri açısından durumunu araştırırlar. Kuzgun 'un da belirttiği gibi üniversite eğitimini sürdürebilmesi için bireyin ; sözcükler arasındaki ilişkileri görebilme, sayısal akıl yürütme ve soyut düşünme yeteneklerinden oluşan ve "Akademik yetenek" olarak adlandırılan bileşik bir gücü gereklidir (1992). Kendimizin güçlü ve zayıf yönlerimizi bilmek ve bu bilgilere göre beklentiye girmemiz gerekmektedir. Genel ve özel yeteneklerden bazıları aşağıda Kuzgun (1992) un sınıflaması ile özetlenmiştir.

1. Sözel Yetenek :

1. Sözel akıcılık : zengin bir sözcük dağarcığına ve çağrışım gücüne sahip olma, duygu ve düşüncelerini, değişik sözcükler kullanarak etkileyici bir biçimde ifade edebilme, akıcı bir üslupla konuşabilme ve yazabilme,orijinal ve sanat değeri taşıyan kompozisyonlar yazabilme.
2. Sözel akıl yürütme : Sözcükler ve/veya ifadeler arasındaki benzerlik ve farkları görebilme, okuduğunu anlayabilme, düşünceleri açık ve anlaşılır bir biçimde aktarabilme.

1. Sayısal yetenek :

1. Hesaplama : Sayılarla dört işleme dayalı hesapları çabuk ve doğru bir şekilde yapabilme, bir işlemdeki hatayı çabucak bulabilme.
2. Sayısal akıl yürütme : Matematik ilke ve kavramları kullanarak problemleri çözebilme, sayılar arasındaki ilişkileri görebilme.

1. Şekil - Uzay Yeteneği :

1. Şekil algısı : Nesnelerin, resimlerin veya geometrik şekillerin detaylarını algılama, nesneler, resimler veya şekiller arasında gölge, genişlik, boy vb. özellikler yönünden farkları görebilme.
2. Uzay ilişkilerini görebilme : açımı verilmiş bir cismin kapalı halini görebilme veya tersini yapabilme.

1. Renk Algısı:

Renkleri tanıma, renklerdeki benzerlikleri ve farları algılama, aynı renkteki iki cisimde ton farkını görebilme.

2. Bellek :

Sözcükleri, sayıları, sembolleri çabucak belleme ve uzun zaman hatırda tutma.

3. Ayrıntıyı Algılama :

Çevredeki uyarıcıları ve aralarındaki farkları çabucak ve doğru bir şekilde algılayabilme.

4. Mekanik Yetenek :

Bir alet veya makinenin çeşitli parçaları arasındaki ilişkiyi, bir aletin işleyişindeki temel ilkeyi görebilme, onarabilme, bir şemaya göre bir aleti kurabilme.

5. El Becerisi :

Elleri ve kolları kolaylıkla ve ustalıkla hareket ettirebilme, nesneleri kaldırma, döndürme ve yerleştirme hareketlerini çabuk ve düzgün bir biçimde yapabilme.

6. Parmak Becerisi :

Parmakları doğru ve hızlı bir biçimde kullanarak küçük objeler üzerinde çalışma, çok ince işleri yapabilme.

7. El - Göz İşbirliği :

Eli ve gözü birbirleriyle uyum halinde ve hızlı bir biçimde kullanabilme, ipliği iğne deliğinden geçirme gibi işleri çabuk ve doğru bir şekilde yapabilme.

Yukarıda sözü edilen yeteneklerden bazılarının sizde olduğunu bazılarının ise olmadığını fark etmişsinizdir. Sadece yeteneklerinizi bilmek mesleğe yönelmenizde de yeterli olmayacaktır. Diğer önemli unsurun, ilgilerinin de bilinmesi gerekecektir. Ancak aşağıda sözü edilecek olan ilgilerin de yeteneklerle birlikte bilinmesi yeterli değildir. Çünkü meslek seçimi sadece psikolojik özelliklerin etkisi ile değil sosyal ve ekonomik koşullarla da ilgilidir. Yetenekleri ve ilgileri bilmek bize hangi yolda yürüyebileceğimizi gösterir. Yada başka bir ifade ile neleri tercih edemeyeceğimizi gösterir. Örneğin Mekanik Yeteneği olmayan birisinin makine mühendisi olmaya çalışması anlamsızdır. Ancak sadece Mekanik yeteneğin olması da makine mühendisliği için yeterli değildir. Bu nedenle ilgi ve yetenekleri uygun yerine koymak ve değerlendirmek son derece önemlidir.

Herhangi bir anlama altında olmadığı ya da kendisine bir ödül vadedilmediği halde bir kimse kendiliğinde bazı faaliyetlere girişiyor ve bundan doyum sağlıyorsa bu kimsenin o tür faaliyetlere karşı ilgisi olduğu söylenebilir (Bacanlı, 1996). Serbest zamanlarda neler yaptığınıza bakarak kendi ilgileriniz hakkında fikir sahibi olabilirsiniz. Bir müzik aleti çalmaya çalışıyor iseniz müzik ilginizin veya muhtaç insanlara kendiliğinden yardımcı olmak istiyorsanız sosyal yardım ilginizin olduğunu düşünebiliriz.
Aşağıda Kuzgun (1992)'un sınıflaması ile bazı ilgi alanları tanımlanmıştır :

1. Temel Bilim : Fizik, kimya, biyoloji gibi bilimlerin konusunu oluşturan olayları incelemekten hoşlanma.
2. Sosyal Bilim : Sosyoloji, antropoloji, psikoloji, tarih gibi bilimlerin konusunu oluşturan olayları incelemekten hoşlanma.
3. Canlı Varlık : Hayvan ve bitkilerin yaşayışını incelemekten, onları yetiştirip üretmekten hoşlanma.
4. Mekanik : Çeşitli alet ve makineleri incelemekten, onarmaktan, işletmekten, alet ve makine yapmaktan hoşlanma.
5. İkna : Başkalarına düşünceleri aktarmaktan, belli bir amacı gerçekleştirmek için başkalarını etkilemekten hoşlanma.
6. Ticaret : Alım satım işleri ile uğraşmaktan, ticaret yolu ile kar elde etmekten, bir malı müşteriye tanıtıp satmaktan hoşlanma.
7. İş Ayrıntıları : Ayrıntılar üzerinde çalışmaktan, her işi günü gününe yapmaktan, her şeyi düzenli tutmaktan hoşlanma.
8. Edebiyat : Her türlü edebi eserleri incelemekten, eleştirmekten, edebi eserler yazmaktan hoşlanma.
9. Güzel Sanatlar : Resim, heykel gibi plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili eserleri incelemekten ve bu tür eserler üretmekten hoşlanma.
10. Müzik : Bir müzik aleti çalmaktan, müzik dinlemekten ve beste yapmaktan hoşlanma.
11. Sosyal Yardım : Hasta, yoksul ve sakat insanlara yardım etmekten ve onların sıkıntılarını azaltmaktan hoşlanma.